Myriam Cloosterman
‘The world is a stage and each must play its part’
Myriam Cloosterman is al ruim 25 jaar adviseur bij Kunstlink Flevoland (voorheen CAF). Met volle overgave zet ze zich in voor kunstmakend Flevoland, maar zelf woont ze hier niet. Wie is Myriam en wat is haar drive?
Myriam is in Nijmegen geboren. Haar ouders hebben elkaar eind jaren vijftig ontmoet in de theaterwereld. De appel valt dus niet ver van de boom. ‘Mijn vader was lid van een goed bekend staande amateurvereniging en mijn moeder was lid van een even gerenommeerde amateurvereniging. Beide verenigingen staken elkaar naar de kroon qua behaalde successen en populariteit. Dankzij de tussenkomst van mijn tante zijn mijn vader en moeder bij elkaar gekomen en kort daarna getrouwd.’
Het hart volgen
Ik zat op een Montessori basisschool. Elke vrijdagmiddag stond er drama op het programma. Ik herinner me nog goed dat ik het fantastisch vond om in de zesde klas toneel te mogen spelen. Daar is de kiem gelegd voor mijn latere theater liefde. Aan het eind van mijn vwo kwam ik voor het dilemma te staan welke vervolgopleiding ik moest kiezen. Ik wilde actrice worden, maar ik wilde ook kinderen. Ik vroeg me af hoe ik dat moest combineren. Toen diende zich een mogelijkheid aan om een vierjarige hbo-opleiding te volgen voor theatermaker in zorg en welzijn. Daarbij stond de cliënt centraal en niet je eigen performance en faam. Na afloop van deze opleiding concludeerde ik dat ik verder wilde leren over het vak theater. Dat maakte dat ik daarna nog een part-time docentenopleiding aan de toneelschool Maastricht ben gaan doen, het hart van theater makend Nederland. Een pittige opleiding waar ik enorm van heb genoten en waarvan ik veel heb geleerd.
Zoekend creëren
In Maastricht kregen we elk semester een andere theater regisseur, onder andere Johan Simons. Die deed een keer een stuk dat zich afspeelde in een arbeidersmilieu in de 30’er jaren. Het was een feest om door hem geregisseerd te worden. Wat ik vooral fascinerend vond, is dat we al zoekende theater maakten. Wat me ook nog goed bijstaat is het Shakespeare stuk Richard III, de koning die moordend door Engeland trok. Ik speelde de weduwe van een van zijn slachtoffers. ik stond in rouwkleding achter de kist, waar ik ter plekke werd verleid door Richard III. Ik herinner me nog het mooie zwarte mantelpakje, dat ik toen aanhad, dat van mijn moeder was geweest. Een ander project waar ik goede herinneringen aan heb, is een uitvoering in de gevangenis van Roermond. Daar zong ik het openingsnummer van Cabaret: willkommen, bienvenue, welcome. Ik was me toen nog niet zo bewust van een rode draad. Terugkijkend denk ik dat het bij mij altijd gaat om met een groep mensen iets moois te maken als regisseur. Inmiddels was ik eind 20 en heb ik nog een paar cursussen gedaan, onder andere een clownscursus.
Ruimte vergroten
Mijn drive om toneel te spelen, is mijn verlangen om los te komen van de realiteit. Om in een andere wereld te stappen, met andere omgangsvormen, waar je handelingsruimte en perspectief worden verbreed. Het is buiten de kaders treden, verleggen van je grenzen. Niet doen zoals het hoort, maar zoals het zou kunnen zijn. Je kunt je fantasie gebruiken en andere rollen inzetten, dan je normaal doet. Het is spelen, zoeken en uitproberen. Gebruik maken van het onverwachte. Ensemble kunst betekent ook dat je het samen doet. Improviseren en samen tot een resultaat komen dat het publiek vermaakt of inspireert. Ik vind de spanningsboog zo leuk. Je geeft jezelf meer ruimte met toneelspelen. Het begint altijd met bevraging: wat willen we het publiek vertellen en hoe doen we dat? Hoe zorgen we dat het bij mensen binnenkomt, dat het raakt? Ik vind het persoonlijk interessant om menselijke dilemma’s te laten zien. Onlangs heb ik een stuk gemaakt over een oorlogsdrama in Putten, waar ik gewoond heb. Daar zijn in de tweede wereldoorlog 600 mannen weggevoerd als represaille voor een aanslag op Duitse soldaten. In dat dorp is eigenlijk nooit ruimte geweest om dat verdriet en de impact op de families te verwerken. Vandaar dat ik het belangrijk vond om dat verhaal van die vrouwen te vertellen. Hoe is het om met dat drama om te moeten gaan, hoe ga je om met emoties in zo’n streng christelijke gemeenschap? Welk verhaal wil hier verteld worden? Het is de vergeten geschiedenis die ik expliciet wil maken. Ik merkte dat de voorstelling heel veel losmaakte bij mensen. In een ander stuk heb ik een jongere opgevoerd die zich afvraagt wat belangrijker voor haar is. Ga ik naar de klimaatmars of naar de viering 75 jaar vrijheid? Kies ik voor het verleden of de toekomst? Als ik een verhaal structuur bedenk, dan moet er altijd iets in zitten dat aanzet tot nadenken.
Op een tweesprong
Ik heb zelf een stichting opgezet voor amateurtoneel, een theatergezelschap. Dat staat los van mijn werk bij Kunstlink in Flevoland waar ik al 26 jaar een dienstverband heb. Ik ben nu 60 en vind het tijd worden voor een herbezinning. Ik merk dat ik in deze fase van mijn leven -nu mijn vier kinderen allemaal zelfstandig zijn gaan wonen –behoefte heb om even terug te stappen. We hebben net een huis gekocht in de buurt van Arnhem, waar we stevig aan hebben moeten verbouwen. Die verbouwing gaf me op een andere manier dan theater veel voldoening. Ik sta nu op een tweesprong, weet nog niet welke weg ik ga kiezen. Misschien moet ik een keer iets helemaal anders gaan doen. Een ijssalon beginnen of Spaans gaan studeren in Barcelona.
Beweging brengen
Ik kijk met trots terug op wat ik gedaan heb als toneelregisseur en adviseur voor Kunstlink. Dat heette voorheen centrum amateurkunst Flevoland. Een project waar ik heel veel plezier aan heb beleefd, is Passie voor Flevoland. Dat hebben we zo’n 10-15 jaar gedaan van Almere tot Urk. Daarin werden lokale gezelschappen betrokken met opvoeringen op bijzondere plekken in die gemeenten. Dat was voor Flevoland heel bijzonder. Met name de dorpen in de Noordoostpolder waren en zijn heel actief op het gebied van amateurkunst. De bloeiende toneelverenigingen en harmonieën zijn belangrijke elementen in het sociale dorpsleven en bestaan soms ook al vanaf de inpoldering. Het repertoire was echter heel anders dan ik gewend was en bestond voornamelijk uit kluchten. Ik wilde de liefhebbers laten zien dat er meer mogelijk is op het gebied van theater maken. Op het gebied van repertoire, speel-locaties en manier van regisseren. Wat ik ben gaan doen, is een beweging op gang brengen van vernieuwing. Ik heb in die tijd veel interessante mensen ontmoet. Vooral mensen die openstonden om andere wegen te bewandelen. Mijn rol bij Kunstlink is verrassing en verbinding tot stand brengen. Meer oog voor kwaliteit. Ik heb een training voor regisseurs opgezet, waarin allerlei thema’s de revue passeerden van scriptwriting en repertoire tot uitvoering. Van setting en decor tot muzikale ondersteuning. Ik ben altijd op zoek gegaan naar verbreding van mogelijkheden. Het vergroten van de ruimte. Ik werk graag met mensen die daar open voor staan. Als ze niet ontvankelijk zijn, ben ik niet van toegevoegde waarde.
Van betekenis zijn
Een rolmodel voor mij is Ivo van Hove. Die is van wereldniveau. Vooral zijn bewerking van De Stille Kracht vind ik indrukwekkend. Wat ik bewonderenswaardig vind, zijn de projecten van Adelheid Roosen, het community theater dat ze heeft gedaan in Utrechtse achterstandswijken. Je kwam echt in contact met een leefwereld waar het doorsnee theaterpubliek niet zo snel mee in aanraking komt. Mijn missie is ook om van betekenis te zijn voor inwoners die normaal niet naar het theater gaan. Ik wil de kunst verder brengen en breder toegankelijk maken. De laatste fase van mijn carrière wil ik me hier volledig aan wijden. Er zijn verrassend veel mensen in situaties van ontbering of depressie, die bijvoorbeeld gedichten schrijven. De kunsten kunnen voor hen van grote betekenis zijn. Ik ben nu bezig om een plan te schrijven voor een project waarin kunst en sociaal domein aan elkaar worden verbonden en waarmee we participatie van mensen kunnen bevorderen, die normaal aan de zijlijn staan. Samen cultuur maken. Daar ligt mijn bezieling. Ik wil dat ons-kent-ons kringetje van de kunsten doorbreken. Als ik terugkijk, dan besef ik dat mijn opleiding voor theater in de zorg al een voorbode was van de weg die ik sindsdien heb bewandeld. Ik heb me in Nijmegen ook altijd gericht op sociale vernieuwing, theaterprojecten op zwarte scholen bijvoorbeeld. Ik zou het leuk vinden om de drempel voor cultuur te verlagen. Wat ik ultiem wil bijdragen is het besef dat er meer mogelijk is dan je denkt.
Wereld te winnen
Ik solliciteerde 26 jaar geleden vanuit de behoefte aan meer structuur in mijn leven. Ik had in die tijd allerlei losse baantjes die ik aan elkaar knoopte. Toen bij het Centrum Amateurkunst Flevoland een baan ontstond voor adviseur toneel, was ik daar meteen in geïnteresseerd. Het klonk uitdagend. En het was voor mij qua reistijd bereikbaar. De eerste keer dat ik daarheen reed, was het even wennen. Ik was daarvoor nog niet in de polder geweest. Ik vond nieuw land, een nieuw werkterrein met veel ruimte voor ontwikkeling.
Samen doen
Binnen Kunstlink ligt mijn focus vooral op het aandragen van mogelijkheden en ideeën om verder te komen. Hoe kun je een goed plan maken, hoe kun je aan geld komen, met wie kan je samenwerken? Voor wie ik vooral het verschil wil maken, zijn kwetsbare groepen in de samenleving. Ouderen, mensen in armoede, mensen die psychisch kwetsbaar zijn. Als die mensen die tot nu toe nog niet in de gelegenheid waren om hun verhaal te delen. Wat helpt is dat ik korte lijntjes heb met het provincie bestuur, waardoor ambities aan elkaar kunnen worden geknoopt. Als die relaties goed zijn, dan kun je zaken voor elkaar krijgen. Je hoeft het niet altijd met elkaar eens te zijn. Je bent wel onderdeel van een groter geheel en deelt het besef van een gezamenlijk doel. Verbinding maken tussen de behoeften in de wijken en de passie van jonge kunstprofessionals.
Verbinden en stimuleren
Waar ik dagelijks mee bezig ben, is vooral veel communiceren. In kaart brengen waar mensen mee bezig zijn en inventariseren van behoeften. Waarmee kan ik helpen, hoe kan ik meedenken over oplossingen? Dat vind ik leuk om te doen. Ik heb altijd te maken met mensen die iets willen, met een plan en een drive. Ze willen muziek maken en zoeken naar mogelijkheden om een uitvoering te verzorgen. Er zit een positieve energie achter. Mijn rol is om te stimuleren, te adviseren en te verbinden. Ik organiseer nu een webinar over een cultuurregeling. Dan zorg ik dat daar interessante gastsprekers bij betrokken worden. Hoe maken we het zinvol, hoe communiceren we dat aan de doelgroepen, hoe koppelen we mensen aan elkaar?
Het gaat heel vaak over samenwerking, het bouwen aan relaties en vertrouwen. Soms ben ik te voortvarend in het bijeenbrengen van mensen. Dan schat ik het te rooskleurig in.
Meer mogelijk maken
In Zeewolde werk ik samen met de afdeling Welzijn van de gemeente en de beleidsmedewerker Cultuur van de gemeente. Er is een welzijnsnotitie en een concept cultuurnota geschreven, maar er is nog geen verbinding daartussen. Mijn rol is dan om hier de synergie in te krijgen. Hoe ondersteun ik de dialoog, wat zijn interessante volgende stappen, hoe kunnen we met de inzet cultuur opgaven in het sociaal domein ondersteunen? Het is fijn als ik invloed kan hebben op zo’n proces. In vergelijking met vroeger ben ik nu meer voorwaarden scheppend. De behoefte aan profilering was in de beginfase groter. Ik hoef niet meer zo nodig zelf op de voorgrond. Laat mij maar met mijn kennis anderen op weg helpen.
Interview en tekst: story-coach Raymond Godding en communicatiestrateeg Ilonka de Ridder-Lebon.